นิทรรศการเพื่อบอกเล่าเรื่องเบื้องหลังภาพยนตร์ "พระเจ้าช้างเผือก" (The King of the White Elephant) ภาพยนตร์โดย ปรีดี พนมยงค์ เนื่องในโอกาสครบรอบ 79 ปี วันสันติภาพไทย และเนื่องในโอกาสที่คณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยแผนงานความทรงจำแห่งโลกของประเทศไทย ประกาศรับรอง “พระเจ้าช้างเผือก The King of the White Elephant” เป็นเอกสารมรดกความทรงจำแห่งโลกของประเทศไทย (National Register) เมื่อวันที่ 8 สิงหาคม 2566 จัดทำโดย หอจดหมายเหตุมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

จุลสารหอจดหมายเหตุธรรมศาสตร์ ฉบับที่ 27 (มิถุนายน 2566 - พฤษภาคม 2567) "มรดกทางวัฒนธรรม" เป็นสิ่งสะท้อนการดำเนินชีวิตและอัตลักษณ์ของบรรพบุรุษที่ได้สร้างสรรค์ และสืบทอดจากคนรุ่นหนึ่งมายังคนอีกรุ่นหนึ่ง ถึงแม้จะมีความแตกต่างในช่วงเวลาและบริบททางสังคมแต่ก็มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาสังคมปัจจุบันในหลายมิติ ทั้งในด้านประวัติศาสตร์ การศึกษา เศรษฐกิจและสังคม จึงควรค่าแก่การอนุรักษ์และสืบสานเพื่อให้คนรุ่นหลังได้ศึกษาและเรียนรู้ต่อไป

สถาบันไทยคดีศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จัดทำรายงานประจำปี 2566 เพื่อเผยแพร่การดำเนินงานของสถาบันฯ ตลอดปี พ.ศ. 2566 ที่ผ่านมา ทั้งงานวิจัย งานบริการวิชาการ การทำนุบำรุงศิลปะวัฒนธรรม ตลอดจนความร่วมมือกับหน่วยงานภายในมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และหน่วยงานภายนอกทั้งภาครัฐและภาคเอกชน

บทความวิชาการโครงการประชุมวิชาการระดับชาติ เนื่องในโอกาสครบรอบ 50 ปี 

การสถาปนาสถาบันไทยคดีศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

มองโลกในไทย มองไทยในโลก เล่ม 1

บทความวิชาการโครงการประชุมวิชาการระดับชาติ เนื่องในโอกาสครบรอบ 50 ปี

การสถาปนาสถาบันไทยคดีศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

มองโลกในไทย มองไทยในโลก เล่ม 2

วัดพระธาตุเสด็จ เป็นอีกวัดหนึ่งที่สำคัญของจังหวัดลำปาง เป็นที่ประดิษฐานพระธาตุศักดิ์สิทธิ์ ณ ทิศเบื้องเหนือของเมืองลำปาง ใน พ.ศ. 2552 มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ โดยสถาบันไทยคดีศึกษา และศูนย์ลำปาง ได้เริ่มเข้าสำรวจพร้อมกับทำงานผ่านการวิจัยอย่างมีส่วนร่วมกับวัดและชุมชน จนเกิดเป็น “โครงการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์วัดพระธาตุเสด็จพิพิธภัณฑ์ของชาวลำปางและมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์” โดยนำเนื้อหาจากงานวิจัยของนักวิจัยสถาบันไทยคดีศึกษามาบูรณาการให้เกิดเป็นนิทรรศการถาวรของพิพิธภัณฑ์

เป็นเวลากว่าหนึ่งทศวรรษ ที่พิพิธภัณฑ์ดังกล่าวได้เปิดดำเนินการมาอย่างต่อเนื่อง และใน พ.ศ. 2564 นี้เอง สถาบันไทยคดีศึกษาจึงได้จัดทำโครงการ “ความร่วมมือทางวิชาการเพื่อปรับปรุงการจัดแสดงพิพิธภัณฑ์วัดพระธาตุเสด็จ” เพื่อปรับปรุงเนื้อหานิทรรศการในพิพิธภัณฑ์วัดและปรับให้เป็นในรูปแบบออนไลน์ เพื่อให้องค์ความรู้นี้สามารถเผยแพร่สู่สังคมในวงกว้าง และเพื่อเป็นการทำนุบำรุงศิลปะและวัฒนธรรมตามพันธกิจของสถาบันฯ

สิ่งพิมพ์วิชาการที่เป็นผลผลิตโดยคณะนักวิจัยสถาบันไทยคดีศึกษา ได้แก่ ดร.เทียมจิตร์ พ่วงสมจิตร์ ดร.สิโรตม์ ภินันท์รัชต์ธร และ ดร.อาสา คำภา ภายใต้โครงการบริการความรู้มุมไทยศึกษา ณ เรือนไทย ตอน สืบสานประเพณีงานบุญจุลกฐิน จากความร่วมมือทางวิชาการระหว่าง สถาบันไทยคดีศึกษา กับ คณะศิลปกรรมศาสตร์ ในโอกาสฉลองครบรอบการสถาปนา 90 ปี มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และการจัดงานสืบสานประเพณีงานบุญจุลกฐิน "จุลกฐิน" จากเมล็ดฝ้าย สู้ผ้าไตรจีวร ณ วัดศาลาแดงเหนือ อำเภอสามโคก จังหวัดปทุมธานี เมื่อวันที่ 17-18 พฤศจิกายน 2566 ที่ผ่านมา

“จิตรกรรมฝาผนัง” เป็นงานศิลปกรรมที่มีคุณค่าและประโยชน์อย่างมาก นอกจากจะแสดงเรื่องหรือภาพที่มีอยู่จริง หรือเรื่องที่เกิดขึ้นในประวัติศาสตร์ หรือที่มีในนิยายนิทานแล้ว ภาพเขียนเหล่านี้ยังเป็นตำนานอันซื่อสัตย์ที่บันทึกเรื่องราวอันเป็นจริงจากจารีตประเพณีและระเบียบแบบแผนที่มีอยู่ในอดีต อันเป็นหลักฐานที่ทรงคุณค่าในการศึกษาค้นคว้าทางด้านประวัติศาสตร์

สิ่งพิมพ์วิชาการของสถาบันฯ จากการลงพื้นที่วิจัยกลุ่มชาติพันธุ์ของ รองศาสตราจารย์ สุมิตร ปิติพัฒน์ อดีตผู้อำนวยการสถาบันไทยคดีศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (พ.ศ. 2536-2542) และคณะนักวิจัย จำนวน 4 รายการ เพื่อรำลึกถึงและร่วมเชิดชูท่านในฐานะผู้ที่ศึกษาวิจัยสังคม วัฒนธรรม และวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำโขง ก่อให้เกิดคุณูปการต่อการศึกษาวิจัยทางด้านมานุษยวิทยาแก่นักวิชาการรุ่นหลัง

สิ่งพิมพ์ทั้ง 4 รายการ ได้แก่ 1. ขบวนการฟื้นฟูภาษาความเชื่อและพิธีกรรมของไทยอาหมในรัฐอัสสัม ประเทศอินเดีย 2. คนไตในซือเหมา มณฑลยูนนาน สาธารณรัฐประชาชนจีน ประวัติศาสตร์ การเมือง และวัฒนธรรม 3. คนไทแดงในแขวงหัวพัน สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว 4. ไย้ ไต และเกาลาน : กลุ่มชาติพันธุ์ไทในเวียดนามเหนือ 

ผู้สนใจติดต่อสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม หรือสั่งซื้อได้ที่ งานบริการวิชาการ โทร. 026133205 ต่อ 22 (โศรยา) หรือ 19 (ศิวพล) Facebook เพจ สถาบันไทยคดีศึกษา มธ. (TKRI TU)

งานบริการวิชาการ สถาบันไทยคดีศึกษา จัดทำ E-Book องค์ความรู้และการสังเคราะห์ความรู้จากงานวิจัย ชุดที่ 1 เพื่อเผยแพร่ตามแผนยุทธศาสตร์
โดยมีเนื้อหา ทั้งหมด 10 เรื่องได้แก่

1.สัญลักษณ์และพุทธธรรมในบทพระราชนิพนธ์ เรื่อง พระมหาชนก
2.ความต้องการของชุมชนในการจัดการท่องเที่ยวเชิงอาสาสมัคร : กรณีศึกษาชุมชนมอญบางกระดี่
3.พระพุทธปฏิมาที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงสร้าง: คติการสร้าง และรูปแบบศิลปะ
4.การสำรวจสถานะความรู้ด้านประวัติศาสตร์ศิลปะไทยที่เกี่ยวข้องกับศิลปะพม่า – มอญ
5.พระมหากษัตริย์แห่งสังคม “เมืองน้ำ”: จาก คติจารีตถึงการควบคุมบริหารจัดการน้ำภายใต้บริบท “พระราชอำนาจนำ”
6.การศึกษาเอกสารนำเที่ยวเพื่อรวบรวมข้อมูลพื้นฐานการท่องเที่ยวของสาธารณรัฐแห่งสหภาพเมียนมา
7.“มหาเตงดอจี” ภาพจิตรกรรมสะท้อนศิลปะโยเดียในแผ่นดินพม่า:ทัศนะบางประการต่อสภาพปัญหาในปัจจุบันสู่แนวทางการบริหารจัดการอย่างยั่งยืนในอนาคต
8.มหาโพธิวิหารจำลองในไทยช่วงสมัยพุทธศตวรรษที่ 26: การส่งผ่านรูปแบบทางศิลปกรรมจากอินเดียและการเคลื่อนคลายของความหมายเชิงสัญลักษณ์
9.เมื่อ “ไทย” คือห้องทำงานใหม่: ประสบการณ์และความรู้สึกจากนักวิจัยรุ่นใหม่ “สถาบันวิจัยชั้นนำด้านไทยคดีศึกษาของประเทศ ที่เชื่อมโยงภูมิภาคอาเซียนและภูมิภาคต่าง ๆ ของโลก”
10.แนวทางในการน้อมนำปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงสู่การปฏิบัติในภาคส่วนต่าง ๆ ของสังคมไทย: ศึกษาและวิเคราะห์จากงานวิจัยในช่วงพ.ศ. 2545-2554 และกรณีตัวอย่างแห่งความสำเร็จ

รวมข้อเขียนทางวิชาการโดยคณะนักวิจัยของสถาบันไทยคดีศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ภายใต้โครงการวิจัย เรื่อง "การวิจัยและพัฒนาเพื่อยกระดับพิพิธภัณฑ์วัดพระรูป จังหวัดสุพรรณบุรี ให้เป็นแหล่งเรียนรู้ตลอดชีวิต ที่เหมาะสมกับสังคมไทยในศตวรรษที่ ๒๑" โดยมุ่งนำเสนอเรื่องเล่าเกี่ยวกับคนและสิ่งของที่สัมพันธ์กับพิพิธภัณฑ์วัดพระรูป แหล่งเรียนรู้ในพื้นที่ทางวัฒนธรรมที่เชื่อมโยงกับพิพิธภัณฑ์วัดพระรูป รวมถึงการถอดบทเรียนการพัฒนาพิพิธภัณฑ์วัดพระรูปให้เป็นพิพิธภัณฑ์ต้นแบบสำหรับการเป็นแหล่งเรียนรู้ตลอดชีวิตแก่ประชาชนไปจนถึงอนุชนรุ่นหลัง

คลังข้อมูลดิจิทัล เรื่อง “โขน”

เป็นการรวบรวมข้อมูลอาทิ การแสดงนาฏศิลป์ บทประพันธ์ วรรณศิลป์ ดนตรีประกอบ คีตศิลป์ งานช่างเครื่องแต่งกายเครื่องประดับ หัวโขน งานหัตถศิลป์ ซึ่งมีทั้งประเภทลายลักษณ์อักษร และประเภทสื่อโสตทัศนวัสดุต่าง ๆ อาทิ ภาพถ่าย ฟิล์ม (เนกาทีฟและภาพยนตร์) สไลด์ โปสเตอร์ แถบบันทึกเสียง แถบบันทึกภาพ มาแปลงเป็นข้อมูลดิจิทัล ประเภทวัสดุคอมพิวเตอร์

เผยแพร่บนสื่ออินเทอร์เน็ต เพื่อรองรับผู้ใช้บริการได้ในวงกว้าง มีความสะดวก รวดเร็ว เป็นการส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้ด้วยตนเองให้แก่ประชาชน และเป็นแหล่งเรียนรู้ของสังคมในด้านการอนุรักษ์คุณค่าทางวัฒนธรรมของชาติต่อไป

"วัฒนธรรม” ถือเป็นสัญลักษณ์เชิงประจักษ์ที่แสดงให้เห็นถึง “ความเจริญงอกงาม” ของ “สังคม” ใดสังคมหนึ่ง สิ่งที่เรียกว่าวัฒนธรรมเกิดขึ้นจากกระบวนการเรียนรู้และการมีปฏิสัมพันธ์ร่วมกันของผู้คนในสังคม โดยวัฒนธรรมสามารถปรากฏผ่านได้ทั้งสิ่งที่เป็นนามธรรมและรูปธรรมในรูปแบบต่าง ๆ ที่มีความหลากหลายและแตกต่างกันออกไปในแต่ละสังคมภายใต้การกำหนดและให้ “คุณค่า (Value)” ต่อวัฒนธรรมในแต่ละสังคมที่ดำเนินไปอย่างเป็นพลวัต ฉะนั้น การดำรงอยู่ของวัฒนธรรมจึงเปรียบเสมือนเป็นการดำรงอยู่ของความเจริญงอกงามทางสังคมนั้น ๆ

ศิลปะและวัฒนธรรมต่างเป็นสิ่งซึ่งมีความสอดประสานกันอย่างใกล้ชิด กล่าวคือเป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นจากคติ ความเชื่อ ความรู้ความจริงในชีวิต สร้างสรรค์จนเกิดเป็นสิ่งซึ่งเต็มเปี่ยมไปด้วยคุณค่าทางศาสนา ประวัติศาสตร์ การเมืองการปกครอง ตลอดจนคุณค่าทางสุนทรียะ